30 proc. hospitalizowanych pacjentów jest niedożywionych w chwili przyjęcia. Żywienie kliniczne może być istotnym elementem procesu leczenia

Niedożywienie szpitalne – skala problemu i konsekwencje dla pacjentów

Niedożywienie szpitalne to gigantyczny problem. Tak naprawdę 30 proc. chorych w populacji ogólnej jest niedożywionych, natomiast aż 70 proc. chorych pogłębi niedożywienie w szpitalu. Waga mojej wypowiedzi jako onkologa klinicznego jest przede wszystkim nakierowana na onkologię, w której od 60 do 90 proc. chorych jest niedożywionych, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i etapu leczenia – mówi agencji Newseria dr n. med. Aleksandra Kapała, kierownik
Kliniki Diagnostyki Onkologicznej i Medycyny Paliatywnej oraz kierownik
Działu Żywienia Klinicznego w Narodowym Instytucie Onkologii
– Państwowym Instytucie Badawczym.

 
Według analizy „Zdrowie i ochrona zdrowia w 2023 roku” opracowanej przez GUS w szpitalach ogólnych leczyło się wówczas łącznie 7 159 500 osób. Jak wynika z informacji Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN), częstość występowania niedożywienia w Polsce nie zmienia się od kilkunastu lat. Ponadto ponad 70 proc. Polaków cierpi na zaburzenia stanu odżywiania. W dodatku 80 proc. chorych nie otrzymuje odpowiedniego leczenia żywieniowego.

Dlaczego żywienie kliniczne jest kluczowe w terapii onkologicznej?

Niedożywienie niekiedy wręcz uniemożliwia prowadzenie terapii onkologicznej. Tak naprawdę wpływa na wszystkie aspekty życia chorego: od jakości życia, przez zwiększoną częstość zakażeń, utrudnione gojenie się ran, po powstawanie przedłużonych odczynów śluzówkowych. Chory bardzo długo po radioterapii dochodzi do siebie i zwiększone jest ryzyko wszelkich infekcji wirusowych, bakteryjnych czy grzybiczych. Wszystko to może skutkować przerwami i opóźnieniem w terapii, zmniejszeniem dawki, co finalnie przełoży się na gorszy wynik leczenia – wyjaśnia dr Aleksandra Kapała.

Według danych amerykańskiej agencji rządowej National Cancer Institute (NIH) szacuje się, że kacheksja, czyli wyniszczenie organizmu związane z chorobą, występuje nawet u 80 proc. pacjentów z zaawansowanym nowotworem. Jednocześnie uważa się, że jest ono bezpośrednią przyczyną nawet 30 proc. zgonów z powodu raka.

Obawiam się, że zupełnie nie doceniamy roli żywienia klinicznego w terapii pacjentów. Nie postrzegamy tego jako naszego naturalnego przyjaciela, który może być rzeczywiście czynnikiem zmieniającym losy naszego pacjenta. Za bardzo koncentrujemy się na terapiach związanych z leczeniem: chirurgii, radioterapii, chemioterapii, a za mało myślimy o  terapii wspierającej – uważa ekspertka z NIO-PIB.

Od 1 stycznia 2012 roku Ministerstwo Zdrowia zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia wprowadziło obowiązkową ocenę stanu odżywienia pacjentów w każdym oddziale szpitalnym (z wyłączeniem SOR-ów). W tym celu należy użyć skali NRS 2002 lub SGA. Jeżeli lekarze stwierdzą wskazania do leczenia żywieniowego, konieczne jest zakwalifikowanie do niego pacjenta.

Formy i dostępność leczenia żywieniowego w polskich szpitalach

W przypadku pacjentów, którzy na co dzień nie są w stanie pokryć zapotrzebowania białkowo-energetycznego dietą doustną, mamy kilka możliwości. Jako dietetycy na początek rozpoczynamy pracę z pacjentem poprzez zebranie wywiadu żywieniowego, dzięki któremu dowiadujemy się, jakie są potrzeby pacjenta – mówi dr n. o zdr. Katarzyna Różycka,
dietetyk kliniczny w Narodowym Instytucie Onkologii
– Państwowym Instytucie Badawczym.
Bardzo często dieta doustna, fortyfikowana, czyli wzbogacona w składniki odżywcze, białko, energię, jest wystarczająca dla pacjenta. Wówczas proponujemy mu różne sposoby, w których może zwiększyć swoje zapotrzebowanie i poprawić podaż doustną. To jest zazwyczaj około 70–80 proc. naszych wszystkich pacjentów.

W przypadku pacjentów, którzy mają np. nowotwór w obszarze głowy i szyi albo nowotwór przełyku, zwykle przewód pokarmowy jest wydolny, ale żywienie doustne nie jest możliwe. Wtedy we współpracy z onkologiem dietetyk proponuje pacjentowi różne rozwiązania, w tym między innymi żywienie dojelitowe do żołądka lub do jelita.

To mogą być rozwiązania czasowe, na przykład do 30 dni, kiedy zakładany jest zgłębnik, lub przewlekle stosowane żywienie dojelitowe powyżej 30 dni – wyjaśnia dr Katarzyna Różycka.
W przypadku kiedy przewód pokarmowy jest niewydolny, a żywienie dojelitowe jest nieskuteczne lub niemożliwe, to wtedy również we współpracy z lekarzem pacjent ma proponowane żywienie pozajelitowe, czyli żywienie drogą żył.

W Polsce każda forma terapii żywieniowej, rozumiana jako żywienie dojelitowe czy pozajelitowe, dostępna jest w każdym szpitalu i jest w pełni refundowana przez NFZ. Wyjątkiem od tego są doustne suplementy pokarmowe – mówi dr Aleksandra Kapała.

Według ekspertów marki Fresubin żywienie kliniczne staje się terapią w momencie, gdy pacjent nie może samodzielnie pokryć swojego zapotrzebowania białkowo-energetycznego za pomocą codziennej diety. Wówczas zadaniem specjalistów zajmujących się leczeniem żywieniowym jest dobranie odpowiedniego preparatu w dawce odpowiadającej potrzebom chorego. W zależności od stanu pacjenta, rodzaju choroby czy stopnia jej zaawansowania zapotrzebowanie białkowo-energetyczne może znacząco odbiegać od normy. Dlatego w portfolio marek takich jak Fresubin dostępne są nie tylko doustne preparaty odżywcze (ONS – oral nutritional supplements), ale również produkty przeznaczone do podaży przez sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego w postaci diet do żywienia dojelitowego.

Rola żywienia klinicznego w procesie leczenia jest tak naprawdę kluczowa, bo dobrze przygotowany pacjent z dobrym stanem odżywienia jest pacjentem, który lepiej toleruje leczenie, czy to radio-, czy chemioterapię, czy immunoterapię. Jest lepiej przygotowany do wszelkich operacji – tłumaczy dr Katarzyna Różycka.
Opieka dietetyka w procesie leczenia już praktycznie jest standardem w Polsce, za granicą wygląda to może trochę lepiej, natomiast coraz częściej w Polsce nabiera znaczenia kluczowa pozycja dietetyka i rola żywienia klinicznego w procesie terapeutycznym.

Źródło: Newseria